Bir Patlama Diskinin Ömrü Ne Kadardır?
Patlama diskleri, hesaplama metotları ile değil gerçek deneme yöntemleri kullanılarak dikkatle seçilmiş ve çok ince malzemelerden yapılmışlardır. Netice itibariyle dayanıklılık tam olarak ihtiyaç olan şeydir ve buna korozyon payı etkisi veya diğer güvenlik faktörleri etkileri dahil değildir. Diskin sağlıklı çalışma ömrü, diskin zamanından önce patlamasına neden olabilecek birçok faktöre bağlıdır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Çalışma Basıncı (Operational Ratio)
Tüm patlama diskleri çalışma oranı olarak adlandırılan bir orana sahiptirler (belirtilen OR yüzdesi maksimum çalışma basıncını hesaplamak için kullanılır). Bu oran farklı disk tasarımları için değişkenlik gösterir ve %50 ile %95 arasında olabilir.
Bir örnek vermek gerekirse, patlama basıncı %90 çalışma oranına sahip patlama diski ve +/- %10 patlama toleransı (hata payı) ile birlikte 10 Barg olarak belirlenmişe, uzun bir çalışma ömrü elde etmek için patlama diskinin minimum nominal patlama basıncı (10barg*%90=9barg) ve %10 patlama toleransının çarpımı ile elde edilen bir çalışma basıncına maruz bırakılmamalıdır (9 barg*%90=8.1 barg). Patlama diski bu değerin (8.1 barg) üzerindeki basınçlarla karşılaşırsa metalin yorulmasına neden olan patlama diski membranını zorlayabilir ve erken yırtılmaya neden olabilir.
Titreşimli Ortam
Patlama diskleri titreşimin yoğun olduğu koşullarda yorulabilir. Bazı tip patlama diski tasarımları bu tür ortamlar için diğerlerinden daha uygundur. Örneğin “Ters Etkili” (Reverse Buckling) tipi patlama diskleri.
Sıcaklık Etkisi
Sıcaklık, patlama diskinin patlama basıncını etkileyebilir. Örneğin patlama diski belirli bir basınç ve sıcaklık için sipariş edilmişse, proses şartlarındaki olası bir sıcaklık farkı diskinin patlama basıncını etkileyecektir. Metallerin yapısı gereği sıcaklık yükseldikçe dayanım giderek zayıflayacak ve sıcaklık düştükçe de tam tersi olarak dayanım giderek artacaktır. Etki, patlama diski tasarımına ve yapım malzemesine bağlı olarak değişecektir.
Korozif Ortam
Patlama diskinin üretim malzemesinin proses ihtiyacı ile uyumlu olup olmadığının kontrol edilmesi oldukça önemlidir. Patlama diskinin korozyona uğraması veya en ufak bir dahi patlama diskinin patlama basıncını etkileyecektir. Patlama diskleri ihtiyaca göre 316SS, Nikel, Inconel, Monel, Alüminyum, Hastelloy-C276, Tantalum, Grafit vb. gibi çeşitli malzemelerden imal edilebilir.
Patlama Diski Tertibatının Gelişigüzel Montajı veya Aşırı Torklanması
Patlama diski düzeneğine (disk ve tutucular) teknik tanımlama dokümanında verilen tork değerlerinden farklı bir tork uygulamak, patlama diskinin belirtilen patlama aralığında patlamamasına ve/veya patlama diskine zarar vermesine neden olabilir.
Patlama Diski Tertibatının Montaj Yönü
Patlama diski ve tutucu tertibatının doğru akış yönünde montajı çok önemlidir. Patlama diski veya komple düzenek yanlış akış yönünde monte edilirse, patlama diskinin açma basıncı patlama diski etiketi üzerinde belirtilen nominal patlama basıncından birkaç kat daha yüksek olabilir. İhtiyacı halinde patlamayan/yıtrılmayan patlama diskinin sonuçları felakete neden olabilir. Doğru ve hatasız montaj yapabilmek için hem patlama diski etiketi üzerinde hem de tutucuların etiketleri üzerinde akış yönünü gösterir oklar vardır ve montaj esnasında bu oklara riayet edilmelidir.
Taşıma ve Muhafaza
Patlama disklerinin doğru şekilde muhafaza edilmesi ve kullanılması çok önemlidir. Patlama disklerinin yüzeyleri çok hassastır. Bu sebeple de patlama diskini muhafaza ederken veya montajını yaparken diskinin kubbesinde oluşacak en ufak hasar patlama basıncını etkileyecektir. Birçok patlama diski tasarımı “arızaya karşı güvenli” (fail safe) olacak şekilde tasarlanmıştır ve kubbe hasar gördüğünde derecelendirilen patlama basınç değerinden daha düşük bir basınçta patlayacaktır. Ayrıca, tam vakum koşullarına dayanacak şekilde üretilen bazı tek katman tasarımlı patlama diskleri, patlama diskinin membranı/kubbesi muhafaza veya montaj sırasında hasar görürse vakum koşullarında başarısız olacaktır.
Vaktinden önce patlayan bir patlama diskini değiştirmenin maliyeti, özellikle sistemin patlama diskini değiştirmek için duruşunu gerektiriyorsa çok pahalı olabilir. Bu sebeple iyi durumda görünseler dahi tüm patlama disklerinin proses şartlarına göre belirlenecek periyodik sürelerde düzenli aralıklarla değiştirilmesini öneririz. Bunu yapmak için en uygun zaman, sistemin/prosesin planlı bakım için duruş yaptığı zamandır.
